<p class="ql-block"> 咽喉是肺胃之門戶,是人體進(jìn)食和呼吸的天然屏障。如今因急性扁桃體炎等喉科疾病反復(fù)發(fā)作,而不得已將切除扁桃體的情況越來越多。中醫(yī)治療此種疾病頗有心得。耿氏六代為醫(yī),尤善喉科,以其善療喉痹名噪江南。以下精選耿氏喉科常用家傳方,以饗有志于中醫(yī)喉科的同仁們及中醫(yī)愛好者。</p><p class="ql-block">?咽喉科諸癥內(nèi)服驗(yàn)方及主輔佐使及方歌:</p><p class="ql-block">(一)咽部紅腫疼痛方</p><p class="ql-block">1.《荊防甘桔湯》</p><p class="ql-block">【主治】咽關(guān)紅腫疼痛(包括懸雍及兩框)身發(fā)寒熱者,或喉蛾紅腫,身發(fā)寒熱者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">荊芥7克, 防風(fēng)9克………………………………(主)</p><p class="ql-block">薄荷5克, 豆豉10克……………………………(輔)</p><p class="ql-block">桔梗6克, 甘草4克, 枳殼9克…………………(佐)</p><p class="ql-block">陳蘿卜英12克…………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">寒熱咽紅先散風(fēng), 荊防薄豉類相從。</p><p class="ql-block">桔甘枳卜清咽嗌 ,表解痰除立見功。</p><p class="ql-block">2.加減銀翹散</p><p class="ql-block">【主治】咽關(guān)紅腫,發(fā)熱不惡寒,口渴喜飲,舌紅少苔,脈數(shù)者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">金銀花12克, 連翹10克……………………………(主)</p><p class="ql-block">薄荷5克, 豆豉10克………………………………(輔)</p><p class="ql-block">牛蒡子10克, 玄參10克……………………………(佐)</p><p class="ql-block">甘草4克 ,陳蘿卜英12克 ,蘆根10克………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">咽關(guān)紅腫身但熱, 加減銀翹散煮湯。</p><p class="ql-block">減去原方荊桔竹, 元參蘿卜共煎嘗。</p><p class="ql-block">3.藿蘇枳桔湯</p><p class="ql-block">【主治】妊婦咽痛,或喉蛾發(fā)作,兼有胸悶嘔吐,發(fā)熱惡寒者,或因惡阻太甚,而致咽喉腫痛者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">廣藿香10克, 白蘇梗6克……………………………(主)</p><p class="ql-block">枳殼9克, 橘皮7克…………………………………(輔)</p><p class="ql-block">桔梗6克, 茯苓10克…………………………………(佐)</p><p class="ql-block">陳蘿卜英12克, 枇杷葉10克………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">藿蘇枳桔藥和平, 橘茯枇杷蘿卜英。</p><p class="ql-block">妊婦咽疼兼惡阻 ,煎成頻呷不須驚。</p><p class="ql-block">4.犀羚欖蚤湯</p><p class="ql-block">【主治】襲受時(shí)邪熱毒,咽關(guān)紅腫疼痛,來勢甚重,甚則腫延項(xiàng)外,發(fā)高燒,有時(shí)神糊,四肢間有抽動(dòng),西醫(yī)以其易于血運(yùn)感染,謂之?dāng)⊙匝恃?,即中醫(yī)認(rèn)為毒散而內(nèi)攻者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">犀角粉、羚羊角粉各1.5克(沖服)…………………(主)</p><p class="ql-block">金果欖3克 ,蚤休10克………………………………(輔)</p><p class="ql-block">金銀花、連翹、玄參、麥冬各10克………………(佐)</p><p class="ql-block">紫草6克, 人中黃3克 ,板藍(lán)根12克…………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">咽關(guān)紅腫來勢重, 救急拯危防內(nèi)傳。</p><p class="ql-block">欖蚤犀羚玄麥共, 銀翹黃紫板藍(lán)聯(lián)。</p><p class="ql-block">(二)喉痛聲嘶或失音方</p><p class="ql-block">1.前桔杏蘇湯</p><p class="ql-block">【主治】風(fēng)寒突然襲受,喉痛聲嘶,咳嗽氣較粗,即所謂金實(shí)不鳴者。亦治以風(fēng)寒為主之感冒。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">信前胡5克, 白桔梗6克…………………………(主)</p><p class="ql-block">苦杏仁9克, 蘇葉6克……………………………(輔)</p><p class="ql-block">蟬衣6克……………………………………………(佐)</p><p class="ql-block">橘皮6克, 甘草4克………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">喉痛聲嘶氣較粗, 前胡桔梗杏仁蘇。</p><p class="ql-block">橘皮蟬蛻同甘草, 溫散風(fēng)寒可速除。</p><p class="ql-block">2.加減宣痹湯</p><p class="ql-block">【主治】襲受風(fēng)熱之喉痛失音,咳嗽氣較粗,仍是所謂金實(shí)不鳴者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">烏扇10克………………………………………………(主)</p><p class="ql-block">豆豉10克, 薄荷5克, 蟬衣5克………………………(輔)</p><p class="ql-block">胖大海10克, 桔梗6克…………………………………(佐)</p><p class="ql-block">粉甘草4克, 枇杷葉10克………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">忽侵風(fēng)熱聲嘶啞 ,加減宣痹效足夸。</p><p class="ql-block">烏扇薄荷豉蟬桔, 粉甘大海共枇杷。</p><p class="ql-block">3.兩子兩石湯</p><p class="ql-block">【主治】肺有痰熱,喉痛聲嘶,久而未愈者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">安南子10克…………………………………………(主)</p><p class="ql-block">西月石1克 ,海浮石10克……………………………(輔)</p><p class="ql-block">訶子肉10克 ,桔梗5克………………………………(佐)</p><p class="ql-block">枇杷葉10克 甘草6克………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">肺經(jīng)痰熱音嘶啞, 訶子安南合共嘗。</p><p class="ql-block">月石海浮同作佐, 枇杷甘桔合成方。</p><p class="ql-block">(三)咽關(guān)及懸雍水腫方</p><p class="ql-block">1.消風(fēng)湯</p><p class="ql-block">【主治】咽關(guān)水腫,身發(fā)寒熱,由感風(fēng)過敏而起,脈浮者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">荊芥穗7克, 青防風(fēng)9克………………………………(主)</p><p class="ql-block">白僵蠶6克, 凈蟬衣6克………………………………(輔)</p><p class="ql-block">廣橘皮7克 ,粉甘草4克………………………………(佐)</p><p class="ql-block">云茯苓10克, 陳蘿卜英12克…………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">外感咽門生水腫, 治之主要在消風(fēng)。</p><p class="ql-block">荊防蠶橘蟬甘茯, 蘿卜之英共協(xié)同。</p><p class="ql-block">2.麻黃杏苡甘桔湯</p><p class="ql-block">【主治】咽關(guān)紅腫,又兼水腫,由內(nèi)有伏濕,外感風(fēng)寒而起,脈浮緊者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">水炙麻黃4克, 生苡仁12克…………………(主)</p><p class="ql-block">苦杏仁10克 ,云茯苓10克……………………………(輔)</p><p class="ql-block">甘草4克 ,白桔梗6克…………………………………(佐)</p><p class="ql-block">車前子10克……………………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">濕挾風(fēng)寒咽水腫, 麻黃薏苡杏仁苓。</p><p class="ql-block">再加甘桔車前子, 風(fēng)散痰消水瀉瓴。</p><p class="ql-block">3.鴨跖桑皮赤豆湯</p><p class="ql-block">【主治】咽關(guān)紅腫,兼有水腫,由內(nèi)有伏濕,外感風(fēng)熱而起,脈浮洪者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">鴨跖草10克………………………………………(主)</p><p class="ql-block">桑白皮10克, 赤豆12克…………………………(輔)</p><p class="ql-block">粉甘草4克 ,白桔梗6克…………………………(佐)</p><p class="ql-block">荷葉10克 ,冬葵子4克……………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">濕加風(fēng)熱咽浮腫, 鴨跖桑皮赤豆偕。</p><p class="ql-block">甘桔引來作輔藥 ,荷葵信手更拈來。</p><p class="ql-block">(四)咽關(guān)及懸雍生瘡方</p><p class="ql-block">1.升麻牛蒡湯</p><p class="ql-block">【主治】咽關(guān)生泡,呈赤痘(假痘)形,疼痛流涎,近代謂之皰疹性咽炎,身外發(fā)熱,初起宜用此方。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">綠升麻4克, 牛蒡子10克…………………………(主)</p><p class="ql-block">薄荷5克, 蟬衣6克…………………………………(輔)</p><p class="ql-block">大青葉12克, 紫草6克……………………………(佐)</p><p class="ql-block">玄參10克, 甘草4克………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">咽關(guān)口舌生皰疹, 解毒清涼急速投。</p><p class="ql-block">藥用升麻與青紫, 玄甘蟬退薄荷牛。</p><p class="ql-block">2.鴨跖導(dǎo)赤湯</p><p class="ql-block">【主治】咽中栗瘡(即開綻如粟米者)或雪花瘡(即散在如雪片者),熱重于濕,心煩溲少者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">鴨跖草12克…………………………………………(主)</p><p class="ql-block">淡竹葉10克, 木通5克……………………………(輔)</p><p class="ql-block">生地黃10克 ,生甘草4克…………………………(佐)</p><p class="ql-block">朱染燈心1克…………………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">導(dǎo)赤原為錢乙方, 用之加味治咽瘡。</p><p class="ql-block">淡甘通地增燈鴨, 釜底抽薪泄小腸。</p><p class="ql-block">3.酸漿滑石湯</p><p class="ql-block">【主治】濕蘊(yùn)于中,熱蒸于上,咽關(guān)或口舌生有雪花瘡,白塊如雪花,亦稱口糜咽糜,又稱鵝口瘡</p><p class="ql-block">(案:有許多慢性病的末期,已頻于危者,往往亦有此現(xiàn)象,縱用之,雖能緩解一時(shí),終不能挽其敗局)。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">酸漿草(即錦燈籠)6克………………………………(主)</p><p class="ql-block">飛滑石(布包)10克, 綿茵陳10克…………………(輔)</p><p class="ql-block">生甘草4克, 馬齒莧12克……………………………(佐)</p><p class="ql-block">淡竹葉10克…………………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">咽口生瘡似雪花, 恙由濕與熱相加。</p><p class="ql-block">酸漿滑石甘菌淡 ,馬齒偕行效足夸。</p><p class="ql-block">(五)兩廂中病患來勢急者三方</p><p class="ql-block">1.散火清廂湯</p><p class="ql-block">【主治】喉蛾腐破(或咽關(guān)紅腫破皮),發(fā)熱少汗,頭痛口渴,脈象滑數(shù),舌苔粘厚等癥象者。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">粉葛根9克………………………………………………(主)</p><p class="ql-block">蘇薄荷5克, 淡豆豉10克………………………………(輔)</p><p class="ql-block">枳殼9克, 甘草4克 ,赤苓10克………………………(佐)</p><p class="ql-block">磨金果欖5克 ,蚤休10克 ,陳蘿卜英12克…………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">散火清廂主葛根 ,薄荷豆豉輔為臣。</p><p class="ql-block">枳苓甘草同來佐 ,果欖休蘿為使吞。</p><p class="ql-block">2.清蛾防腐湯</p><p class="ql-block">【主治】喉蛾兩側(cè)腫大,表面有淡黃色或白色濃點(diǎn),有時(shí)幾個(gè)黏點(diǎn)融合。形成一個(gè)腐爛塊,發(fā)高燒,口渴,頸部往往焮腫,舌質(zhì)紅,有黏黃苔,脈數(shù)或滑。證屬內(nèi)蘊(yùn)痰熱,外感時(shí)邪。治宜清咽去火,解毒防腐。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">金銀花12克, 連翹10克………………………………(主)</p><p class="ql-block">玄參10克 ,赤芍6克……………………………………(輔)</p><p class="ql-block">磨金果欖5克, 七葉一枝花10克……………………(佐)</p><p class="ql-block">甘草4克…………………………………………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">廂內(nèi)如蘑膿點(diǎn)多 ,??品Q作爛喉蛾。</p><p class="ql-block">銀翹七欖玄甘芍 ,防腐清咽服可瘥。</p><p class="ql-block">3.荊公消毒湯</p><p class="ql-block">【主治】喉蛾紅腫,且有腐點(diǎn),頷下生核結(jié)腫,習(xí)稱時(shí)核,身熱脈數(shù)苔少,無甚里證者,亦可治痄腮。</p><p class="ql-block">【處方】</p><p class="ql-block">荊芥穗7克……………………………………………(主)</p><p class="ql-block">薄荷5克, 淡豆豉10…………………………………(輔)</p><p class="ql-block">牛蒡子10克 ,僵蠶6克, 馬勃5克, 浙貝母10克 …(佐)</p><p class="ql-block">蚤休10克, 甘草節(jié)5克 ,蒲公英12克………………(使)</p><p class="ql-block">【歌訣】</p><p class="ql-block">荊公消毒藥平和, 荊芥公英豉薄荷。</p><p class="ql-block">馬勃牛蠶貝甘蚤, 兼消時(shí)核與喉蛾。</p><p class="ql-block">? 2025年10月22日整理于元臻健康堂(僅供參考)</p>